ทำไมจึงมีความสำคัญ
ประเทศไทยกำลังเผชิญกับภาระโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ในระดับสูง ควบคู่ไปกับความเสี่ยงจากโรคติดเชื้อที่ยังคงมีอยู่ และภายหลังการระบาดของ COVID-19 ความต้องการด้านการตรวจคัดกรองสุขภาพเชิงป้องกันและการวินิจฉัย ณ จุดดูแลผู้ป่วย (point-of-care) ที่สามารถนำไปใช้ในชุมชน คลินิก และร้านยาได้ ก็เพิ่มสูงขึ้นอย่างมาก NANOTEC จึงตอบสนองต่อความต้องการนี้ด้วยการสร้างขีดความสามารถด้านการวิจัยและพัฒนาชุดทดสอบรวดเร็วนวัตกรรมระดับประเทศ โดยทำงานร่วมกับพันธมิตรหลายภาคส่วนเพื่อผลักดันโซลูชันจากห้องปฏิบัติการไปสู่การใช้งานในชีวิตประจำวัน
ปัจจัยขับเคลื่อนสำคัญที่สะท้อนในโครงการ:
- ความต้องการตรวจคัดกรองโรค NCDs (เช่น ความเสี่ยงเกี่ยวกับโรคเบาหวานและโรคไต) ที่เพิ่มสูงขึ้น สร้างให้เกิดความต้องการชุดตรวจที่เรียบง่าย เชื่อถือได้ และราคาย่อมเยา ซึ่งสามารถใช้งานนอกโรงพยาบาลได้
- การเตรียมความพร้อมรับมือโรคระบาดในอนาคต จำเป็นต้องมีระบบการวินิจฉัยแบบกระจายศูนย์ที่ให้ผลรวดเร็ว เพื่อสนับสนุนการเฝ้าระวังและการดำเนินการเชิงรุก
- ภาคส่วนเกษตรและความปลอดภัยทางอาหาร ก็ต้องการชุดตรวจที่ใช้งานง่ายเช่นกัน ซึ่งเป็นการต่อยอดองค์ความรู้ด้านชุดตรวจรวดเร็วไปสู่นอกภาคการแพทย์

สิ่งที่เราทำ
บริการวิจัยและพัฒนาชุดทดสอบสุขภาพของ NANOTEC คือการผสมผสานวัสดุตอบสนอง (responsive materials), นาโนเซ็นเซอร์ (รวมถึงกราฟีน) และเทคโนโลยีการวินิจฉัยโรคติดเชื้อ เข้าไว้ด้วยกันเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้งานได้จริงและผลิตได้ในเชิงพาณิชย์ เราสนับสนุนเส้นทางการพัฒนาอย่างครบวงจร ตั้งแต่แนวคิดเริ่มต้นไปจนถึงต้นแบบที่ผ่านการตรวจสอบและพร้อมใช้งานภาคสนาม ผ่านความร่วมมือกับพันธมิตรระดับประเทศและภาคอุตสาหกรรม
เทคโนโลยีหลัก
- วัสดุตอบสนอง (Responsive Materials): การออกแบบวัสดุเชิงฟังก์ชันที่ช่วยขยายสัญญาณในชุดตรวจรวดเร็ว หรือมีความสามารถในการจับ/ตรวจวัดสารชีวโมเลกุลเป้าหมายได้อย่างจำเพาะเจาะจง
- นาโนเซ็นเซอร์ (กราฟีนและวัสดุที่เกี่ยวข้อง): เซ็นเซอร์รูปแบบต่างๆ เช่น เซ็นเซอร์เคมีไฟฟ้า ที่ใช้ประโยชน์จากพื้นผิวระดับนาโนเพื่อเพิ่มความไวในการตรวจวัดและอ่านผลได้อย่างรวดเร็ว
- การวินิจฉัยโรคติดเชื้อ (Infectious-Disease Diagnostics): ชุดตรวจแบบ Lateral-flow และชุดตรวจรวดเร็วอื่นๆ สำหรับตรวจจับโปรตีนหรือยีนของเชื้อโรค โดยเน้นรูปแบบที่เหมาะกับการคัดกรองในชุมชนและโครงการสาธารณสุข
ผลงานที่ผ่านมาและตัวอย่าง
ความครอบคลุมของโครงการเราสามารถเห็นได้จากผลงานที่เสร็จสมบูรณ์และที่กำลังดำเนินการอยู่ ซึ่งครอบคลุมทั้งกรณีการใช้งานทางการแพทย์และเกษตร-อาหาร (ระดับความพร้อมของเทคโนโลยี (TRL) ที่ระบุ อ้างอิงจากสถานะในข้อมูลภายในของโครงการ)
การคัดกรองและวินิจฉัยทางการแพทย์

- AL Strip (ไมโครอัลบูมิน): ชุดตรวจรวดเร็วสำหรับไมโครอัลบูมิน (ดัชนีชี้วัดภาวะไตเสื่อมระยะเริ่มต้นที่เชื่อมโยงกับโรคเบาหวาน) ชุดตรวจนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนบัญชีนวัตกรรมไทยแล้ว (ชื่อ “Kitnee” รหัส 03030031; มิ.ย. 2567) และถูกนำไปใช้ในโครงการระดับชาติเพื่อขยายสิทธิประโยชน์ด้านบริการปฐมภูมิ นอกจากนี้ยังเป็นส่วนหนึ่งของโครงการนำร่องในการกระจายชุดตรวจ 3,000 ชุดผ่านร้านยาชุมชนในพื้นที่ สปสช. เขต 7 ขอนแก่น (TRL 8–9)
- GO-sensor Albumin Test: แนวคิดเซ็นเซอร์ตรวจวัดอัลบูมินด้วยกราฟีนออกไซด์ (TRL 7)
- SugarAL GO-sensor: แนวทางการตรวจคัดกรองที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวานโดยใช้กราฟีนออกไซด์ (TRL 6)
- แนวคิดชุดตรวจสารบ่งชี้มะเร็ง (miRNA): งานวิจัยชุดตรวจรวดเร็วที่มุ่งเป้าไปยังสารบ่งชี้มะเร็ง (TRL 4)
- NANO COVID-19 Antigen Rapid Test: ชุดตรวจแบบ Lateral-flow ที่พัฒนาขึ้นเพื่อตอบสนองความต้องการเร่งด่วนในช่วงการระบาดใหญ่ (TRL 8)
- COVID-19 Saliva Antigen Test: ชุดตรวจจากน้ำลายที่ถูกวิจัยขึ้นเพื่อทำให้การเก็บตัวอย่างง่ายขึ้น (TRL 5–6)
- NanoFlu Rapid Test: ชุดตรวจรวดเร็วสำหรับไข้หวัดใหญ่ (TRL 6)
- อุปกรณ์เซ็นเซอร์แบบเข็มขนาดเล็ก (Microneedle Sensor): ต้นแบบเซ็นเซอร์ชนิดรุกล้ำน้อยที่สุดสำหรับติดตามสุขภาพและเก็บตัวอย่าง (TRL 4–6)
การประยุกต์ใช้ในภาคเกษตรและที่เกี่ยวข้อง
- ชุดตรวจรวดเร็วสำหรับสารเคมีทางการเกษตร (รวมถึงการวิเคราะห์ THC/CBD สำหรับการคัดกรองตามกฎระเบียบ) (TRL 5–6)
- แผ่นแปะบ่งชี้ความสุกของผลไม้: ตัวบ่งชี้ที่เรียบง่ายและพร้อมใช้งานภาคสนามสำหรับวัดระดับความสุกของผลิตผล (TRL 5–6)
- แถบตรวจวัดการปนเปื้อนในน้ำมันปาล์ม: ชุดตรวจคัดกรองสารปนเปื้อนบางชนิดในน้ำมันอย่างรวดเร็ว (TRL 5–6)
ตัวอย่างเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงจุดเน้นสองด้านของโครงการ คือ การคัดกรองสุขภาพของประชากร (เช่น โรค NCDs, โรคติดเชื้อ) และการตรวจสอบคุณภาพในอุตสาหกรรมเกษตร-อาหาร โดยใช้ชุดตรวจรูปแบบเดียวกันที่รวดเร็วและใช้งานง่าย
จุดแข็งของโครงการ
- ความสามารถที่ครอบคลุมครบวงจร: ตั้งแต่การเลือกเป้าหมาย, การพัฒนาเคมีการทดสอบ, การออกแบบแถบตรวจ/อุปกรณ์, บรรจุภัณฑ์ ไปจนถึงการเตรียมความพร้อมเพื่อนำไปใช้ในวงกว้าง
- เครือข่ายพันธมิตรเชิงกลยุทธ์: เราร่วมมือกับหน่วยงานในระบบนิเวศการวิจัย, หน่วยงานภาครัฐ และบริษัทเอกชน เพื่อเร่งรัดการตรวจสอบและนำไปใช้ประโยชน์
- การนำไปใช้งานจริงร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียระดับประเทศ: ตัวอย่างความร่วมมือ เช่น โครงการนำร่องผ่านร้านยาชุมชน และการสนับสนุนการขยายสิทธิประโยชน์ภายใต้หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ
จากแนวคิดสู่การใช้งานจริง: กระบวนการทำงานของเรา
- กำหนดโจทย์และเป้าหมาย: ทำงานร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (โครงการสาธารณสุข, โรงพยาบาล, ร้านยา, ภาคอุตสาหกรรม) เพื่อยืนยันความต้องการทางคลินิกหรือภาคสนามและวัตถุประสงค์การใช้งาน
- เลือกหลักการเคมีและวัสดุ: เลือกใช้วัสดุตอบสนองหรือแพลตฟอร์มนาโนเซ็นเซอร์ที่เหมาะสมกับสารเป้าหมายและค่าความไว/ความจำเพาะที่ต้องการ
- ออกแบบต้นแบบและอุปกรณ์: สร้างอุปกรณ์ในรูปแบบที่เหมาะสม เช่น แถบตรวจ Lateral-flow, เซ็นเซอร์เคมีไฟฟ้า หรืออุปกรณ์เข็มขนาดเล็ก โดยให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมการใช้งาน
- ตรวจสอบในห้องปฏิบัติการและยกระดับ TRL: ประเมินประสิทธิภาพเชิงวิเคราะห์ (เช่น ขีดจำกัดการตรวจวัด, ความสามารถในการทำซ้ำ) และยกระดับ TRL ร่วมกับพันธมิตรเพื่อตรวจสอบความง่ายในการใช้งานและความคงตัว
- โครงการนำร่องและเส้นทางสู่การใช้งาน: สนับสนุนการทดลองใช้งานในสถานการณ์จริง เช่น ในร้านยาชุมชนเพื่อคัดกรองโรค NCDs หรือ ณ จุดตรวจสอบทางการเกษตร เพื่อรวบรวมข้อเสนอแนะมาปรับปรุง
- พันธมิตรเพื่อการขยายผล: สำหรับผลิตภัณฑ์ที่มีคุณสมบัติเหมาะสม เราจะทำงานร่วมกับผู้ผลิตและผู้จัดจำหน่ายในประเทศเพื่อขยายการเข้าถึงและการใช้งานให้สอดคล้องกับเป้าหมายนโยบายของชาติ
กรณีศึกษาจากการใช้งานจริงโดยพันธมิตรระดับประเทศ
- การคัดกรองในร้านยาชุมชน: ด้วยความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง NANOTEC ได้สนับสนุนการวางแผนกระจายชุดตรวจคัดกรองไมโครอัลบูมินในร้านยา ซึ่งช่วยจัดการความเสี่ยงโรคเรื้อรังในระดับชุมชนและลดภาระของโรงพยาบาล
- การยอมรับในเชิงนวัตกรรม: ชุดตรวจไมโครอัลบูมิน (“Kitnee”) ได้รับการขึ้นทะเบียนบัญชีนวัตกรรมไทย ซึ่งสนับสนุนการจัดซื้อจัดจ้างและการใช้งานในระบบของประเทศ
- เส้นทางการพัฒนาร่วม: การทำงานร่วมกับศูนย์การแพทย์ (เช่น แนวคิดชุดตรวจพยาธิใบไม้ตับ OV-ATK) เป็นตัวอย่างที่แสดงถึงแนวทางการทำงานร่วมกันของเราเพื่อรับมือกับความท้าทายด้านสุขภาพในแต่ละภูมิภาค
บริการนี้เหมาะสำหรับใคร
- หน่วยงานสาธารณสุข ที่ต้องการเครื่องมือที่ใช้งานได้จริงสำหรับคัดกรองโรค NCDs หรือเฝ้าระวังโรคติดเชื้อในคลินิกและร้านยา
- โรงพยาบาลและเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ที่ต้องการชุดตรวจรวดเร็วข้างเตียงผู้ป่วยเพื่อคัดแยกและติดตามอาการ
- ผู้ผลิตและผู้จัดจำหน่ายชุดตรวจ ที่ต้องการร่วมพัฒนาหรือผลิตชุดตรวจรวดเร็วร่วมกับพันธมิตรวิจัยระดับชาติ
- ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในภาคเกษตร, อาหาร และน้ำมัน ที่ต้องการชุดตรวจคัดกรองที่รวดเร็วสำหรับจุดตรวจสอบคุณภาพและความปลอดภัย
สิ่งที่คุณจะได้รับ
- ต้นแบบที่พัฒนาบนฐานของข้อมูลเชิงประจักษ์ ซึ่งสอดคล้องกับเป้าหมายและสภาพแวดล้อมการใช้งานที่ชัดเจน
- รูปแบบชุดตรวจที่ผู้ใช้งานคุ้นเคย (เช่น แถบตรวจ, เครื่องอ่านผลขนาดเล็ก) เพื่อให้ง่ายต่อการนำไปใช้
- เส้นทางสู่การใช้งานจริง ผ่านโครงการนำร่องร่วมกับร้านยาชุมชน, พันธมิตรทางคลินิก หรือผู้ใช้งานภาคสนาม
ตัวอย่างโครงการเด่น
- AL Strip (ไมโครอัลบูมิน): ขึ้นทะเบียนบัญชีนวัตกรรมไทย, มีแผนนำร่องในร้านยา (สปสช. เขต 7)
- NANO COVID-19 Antigen Rapid Test: โซลูชันที่พัฒนาขึ้นเพื่อตอบสนองต่อการระบาดใหญ่
- NanoFlu Rapid Test: แนวคิดชุดตรวจรวดเร็วสำหรับไข้หวัดใหญ่
- เซ็นเซอร์ฐานกราฟีน: สำหรับตรวจวัดอัลบูมินและสารที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวาน
- อุปกรณ์เซ็นเซอร์แบบเข็มขนาดเล็ก: ต้นแบบสำหรับการตรวจติดตามสุขภาพแบบรุกล้ำน้อย
- การคัดกรองในภาคเกษตร-อาหาร: แนวคิดชุดตรวจสารเคมี, ตัวบ่งชี้ความสุก, แถบตรวจการปนเปื้อนในน้ำมันปาล์ม
คำถามที่พบบ่อย
- Q: NANOTEC สามารถพัฒนาชุดตรวจได้ทั้งทางการแพทย์และไม่ใช่การแพทย์หรือไม่? A: ใช่ ขอบเขตการทำงานของเราครอบคลุมทั้งการคัดกรองสุขภาพ (เช่น ไมโครอัลบูมิน, โรคติดเชื้อ) และชุดตรวจคุณภาพสำหรับภาคเกษตร-อาหาร (เช่น การตรวจสอบการปนเปื้อน, ตัวบ่งชี้ความสุก)
- Q: โครงการนำร่องภาคสนามทำงานอย่างไร? A: โครงการนำร่องจะดำเนินการร่วมกับพันธมิตร เช่น ร้านยาชุมชน หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อประเมินความเหมาะสมในการใช้งานจริง, ขั้นตอนการทำงานของผู้ใช้ และการเก็บข้อมูล เพื่อนำมาปรับปรุงก่อนการใช้งานในวงกว้าง
- Q: ชุดตรวจได้รับการรับรองเชิงนวัตกรรมหรือไม่? A: ผลงานบางชิ้น เช่น ชุดตรวจไมโครอัลบูมิน (“Kitnee”) ได้รับการยอมรับในระดับประเทศ (ขึ้นทะเบียนบัญชีนวัตกรรมไทย) ซึ่งการรับรองจะขึ้นอยู่กับผลิตภัณฑ์แต่ละชนิด
ติดต่อเรา
ศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ (NANOTEC), สวทช. บริการวิจัยและพัฒนาชุดทดสอบสุขภาพ
อีเมล: info@nanotec.or.th
โทรศัพท์: +66 (0)2-564-7100
หากท่านมีความต้องการที่ชัดเจนด้านการตรวจคัดกรอง หรือต้องการสำรวจความเป็นไปได้ในการนำแพลตฟอร์มที่เรามีอยู่ (เช่น ไมโครอัลบูมิน, ไข้หวัดใหญ่, เซ็นเซอร์กราฟีน) ไปปรับใช้กับบริบทของท่าน โปรดติดต่อเราเพื่อหารือเกี่ยวกับขั้นตอนที่เป็นไปได้ต่อไป