ผู้อำนวยการกลุ่มวิจัยการห่อหุ้มระดับนาโน นาโนเทค สวทช. กล่าวว่า ชุดโครงการ “การพัฒนาสารสกัดและผลิตภัณฑ์จากพืชสมุนไพร ณ พื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC)” ประกอบไปด้วย กระบวนการเตรียมแปรรูปวัตถุดิบสมุนไพร การผลิตสารสกัด การทดสอบฤทธิ์ทางชีวภาพ และการพัฒนาสูตรตำรับผลิตภัณฑ์ที่สอดคล้องตามมาตรฐาน ASEAN COSMETIC GMP เพื่อถ่ายทอดให้แก่วิสาหกิจชุมชน 6 ชุมชนในพื้นที่ EEC กระบวนการผลิตสารสกัดมาตรฐาน (Standardized extract) หรือ สารออกฤทธิ์สำคัญ (Active ingredient) ที่มีคุณภาพได้มาตรฐาน และความปลอดภัย สำหรับผู้ประกอบการ
สำหรับเป้าหมาย 6 พื้นที่ภายในปี 2565 ดร.อุดมชี้ว่า ได้ดำเนินการไปแล้ว 3 พื้นที่ ได้แก่ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรกรผลิตไม้กฤษณา ต.กะเฉด อ.เมือง จ.ระยอง, วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีฉะเชิงเทรา/ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.ฉะเชิงเทรา และศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง/ กลุ่มแม่บ้านเกษตรบ้านหนองบอนแดง อ.บ้านบึง จ.ชลบุรี, ส่วนอีก 3 พื้นที่ ได้แก่ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนคนกับป่าบ้านเขาใหญ่ อ.บ่อทอง จ.ชลบุรี, กลุ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์จากสมุนไพรบ้านตม อ.พนัสนิคม จ.ชลบุรี และวิสาหกิจชุมชนผลิตภัณฑ์ตะไคร้หอม อ.ปลวกแดง จ.ระยอง คาดว่าจะแล้วเสร็จในช่วงปลายปี 2565 นี้
“หัวใจของการลงพื้นที่ในแต่ละครั้งคือ ชุมชนต้องการเรียนรู้เทคโนโลยีใหม่เพื่อจะนำไปต่อยอด สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับพืชสมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่น เป็นช่องทางใหม่ในการสร้างรายได้ให้กับชุมชน” ดร.อุดมกล่าว พร้อมเสริมว่า การวิจัยและพัฒนาของทีมวิจัยจะเริ่มต้นจากสิ่งที่ชุมชนมีอยู่แล้ว ไม่ว่าจะเป็นพืชท้องถิ่น พืชสมุนไพรที่ปลูกมากในพื้นที่ หรือมีผลิตภัณฑ์อยู่แล้ว และต้องการเพิ่มประสิทธิภาพ หรือแก้ปัญหาที่เผชิญอยู่ อาทิ ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง จ.ชลบุรี ได้มีการผลิตและจำหน่ายแชมพูสมุนไพรสด ที่มีอายุการเก็บรักษาสั้น เกิดเชื้อหรือเน่าเสียง่าย และมีการตกตะกอน ทีมวิจัยจึงเข้าไปช่วยแนะนำเรื่องของการเลือกใช้สารกันเสียที่เหมาะสม ตลอดจนการปรับสูตรตำรับให้มีความคงตัว
หรือในมุมของวัตถุดิบ ทางทีมวิจัยจะนำมาศึกษากระบวนการสกัด วิจัยฤทธิ์ทางชีวภาพ เพื่อนำไปสู่การแปรรูป และต่อยอดสู่ผลิตภัณฑ์ตามจุดเด่นของฤทธิ์ทางชีวภาพของสารสกัดนั้น
นักวิจัยนาโนเทคเล่าว่า การจะทำงานในแต่ละครั้ง ต้องไปศึกษาก่อนว่า ชุมชนนั้นมีจุดเด่นหรืออัตลักษณ์อะไร และพัฒนาต่อโดยไม่เปลี่ยนวิถีภูมิปัญญาเดิมของชุมชนนั้นๆ โดยอาศัยองค์ความรู้และความเชี่ยวชาญที่มี ซึ่งในบางครั้งก็รวมถึงการต่อยอดสร้างอัตลักษณ์ใหม่ด้วยผลิตภัณฑ์ที่พัฒนาขึ้นจากสิ่งที่มีในท้องถิ่นนั้นๆ เช่น ว่านเพชรหึงที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดฉะเชิงเทรา มีการส่งเสริมให้ชุมชนในพื้นที่ปลูก ศึกษาวิจัยเรื่องของการแปรรูปวัตถุดิบ การสกัด การพัฒนาอนุภาคว่านเพชรหึง พร้อมถ่ายทอดสูตรตำรับผลิตภัณฑ์ขัดผิว 2 ชนิด คือ ออร์คิด โททอล ออยล์บอดี้สครับ และเทอเมอริค โททอล ออยล์บอดี้สครับ ที่มีอนุภาคว่านเพชรหึงที่เตรียมได้มาใช้เป็นส่วนผสม เพื่อต่อยอดใช้ประโยชน์เทคโนโลยีสู่ผลิตภัณฑ์ของใช้ของฝากประจำถิ่น สร้างมูลค่าเพิ่มด้วยวัตถุดิบที่มีอยู่ในพื้นที่
หรือในพื้นที่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนคนกับป่าบ้านเขาใหญ่ อ.บ่อทอง จ.ชลบุรี ซึ่งเป็นการเปลี่ยนพืชอาหารช้าง อาทิ กล้วย อ้อย สับปะรด หรืออื่นๆ ที่เดิมชาวบ้านปลูกไว้สร้างรายได้ ซึ่งนำมาสู่การบุกรุกของช้างป่า จึงต้องปรับเปลี่ยนมาปลูกพืชสมุนไพร เพื่อลดปัญหาการขัดแย้งระหว่างคนและช้าง ไม่ว่าจะเป็น ขมิ้นชัน ตะไคร้ ข่าเหลือง โดยทีมวิจัยนาโนเทค ได้เข้าไปช่วยเรื่องการแปรรูปพืชสมุนไพรนั้นให้เป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูงอย่างสเปรย์บรรเทาอาการปวดเมื่อย "สเปรย์เหลืองนาโน" เพื่อต่อยอดเพิ่มรายได้นอกเหนือจากการขายสมุนไพรสดสู่การใช้งานในธุรกิจนวดหรือสปา
เช่นเดียวกับผลการตอบรับจากวิสาหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรกรผลิตไม้กฤษณา ต.กะเฉด อ.เมือง จ.ระยองที่ต่างชื่นใจ และมีความสุขที่ได้ผลิตภัณฑ์จากวัตถุดิบเหลือใช้ในกระบวนการผลิตไม้กฤษณา ที่เดิมต้องทิ้งไปเปล่าๆ แต่ทางทีมวิจัยได้นำวัตถุดิบเหลือใช้ดังกล่าวมาศึกษาฤทธิ์ทางชีวภาพ และได้นำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ด้านเครื่องสำอาง คือสเปรย์บำรุงผิวหน้า Agarwood Soothing Spray เป็นการนำวัตถุดิบเหลือใช้กลับมาใช้ใหม่ สอดคล้องกับแนวทางเศรษฐกิจแบบ BCG model เป็นต้น
